Stojąca w centrum Spały żeliwna statua żubra obrosła mitami i niewyjaśnionymi jeszcze zagadkami. Wiadomo na pewno, że jej historia zaczyna się od carskiego polowania, odbytego 6 i 7 października 1860 roku w Puszczy Białowieskiej. W wielkich łowach na zaproszenie cara Aleksandra II uczestniczyli również przedstawiciele dworów panujących ówczesnej Europy. Ubito prawie sto sztuk grubszego zwierza, zaś z ręki samego cara padło m.in. 10 żubrów. Dla upamiętnienia tego wydarzenia car polecił ustawić na miejscu łowów posąg żubra naturalnej wielkości.
Statua, którą zaprojektował Mihal’y A. Zichy - nadworny artysta malarz cara Aleksandra II, została odlana z żeliwa przez fabrykę Ogariowa w Petersburgu. Ważący 4 tony pomnik z wysokim, również żeliwnym postumentem, opatrzonym opisem głośnego polowania, stanął w Zwierzyńcu (pomiędzy Białowieżą i Hajnówką) w 1862 roku.
W sierpniu 1915 roku statuę żubra wraz z postumentem zdemontowano i ewakuowano przed nadciągającą ofensywą armii niemieckiej, wywożąc go koleją do Moskwy. W 1924 roku pomnik ten na mocy Traktatu Ryskiego został zwrócony stronie polskiej przez władze sowieckiej Rosji w drodze rewindykacji zagrabionych pamiątek historycznych.
Po przywiezieniu z Moskwy posąg żubra z rozłożonym postumentem trafił najpierw na dziedziniec Zamku Królewskiego w Warszawie. Potwierdza to unikatowa fotografia, wykonana 8 czerwca 1926 roku na dziedzińcu remontowanego wtedy zamku. Jak napisano na odwrocie zdjęcia, przedstawia ono grupę oficerów 22 pułku piechoty z jego dowódcą ppłk. Henrykiem Kruk-Paszkowskim. W tle widać posąg żubra i części żeliwnego postumentu.
Z zamku na pewien czas posąg ten trafił do warszawskiego Muzeum Ziemi. Dopiero stąd został przeniesiony do letniej rezydencji prezydenta RP – Ignacego Mościckiego w Spale. Nie wiadomo jednak, kiedy dokładnie to nastąpiło. W dotychczasowych publikacjach podawano na ogół 1928 rok.
Nowe światło na tę sprawę rzuca zamieszczona w tygodniku „Siew” z 11 września 1927 roku obszerna relacja z pierwszych, ogólnopolskich dożynek prezydenckich, odbywających się w Spale 28 sierpnia tegoż roku. Po przemarszu powitalnym przed I. Mościckim, stojącym na ganku spalskiego pałacyku, grupy dożynkowe przeszły na jego drugą stronę, by oczekiwać na ceremonię składania wieńców. Z przodu znaleźli się ubrani w stroje ludowe.
„Ci zaś, co byli ubrani z miejska, musieli zatrzymać się w głębi, koło spiżowego żubra, a to dlatego, by swym szarym, nijakim ubiorem nie zaśmiecać kwiecistej perspektywy obrazu” – napisano w relacji „Siewu”. Jak z tego wynika, posag żubra stał w Spale już w 1927 roku. Niewykluczone, że sprowadzenie go do Spały przez I. Mościckiego wiązało się ze wspomnianymi wcześniej dożynkami.
Młodzi często pracują latem. Głównie bez umowy
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?